مهم‌ترین نشانه و نماد شهری مشهد مقدس گنبد طلایی و گلدسته‌های حرم مطهر امام‌رضا(ع) است | سایه سنگین برج ساعت در ام‌القرای اسلامی
بسیاری از ساکنان مشهد مشتاق‌اند از هرجای شهر، بتوانند نشانه و نمادی از مجموعه بارگاه رضوی را مشاهده کنند اما طی سال‌های اخیر، ضرورت رشد عمودی شهر، این نگرانی را به وجود آورده است که روند پرشتاب احداث بنا‌های مرتفع تدریجاً نماد مذهبی این شهر مقدس را تحت‌الشعاع قرار دهد.
محمدعلی احمدیان، دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد در گفت‌وگو با خبرنگار شهرآرانیوز، با بیان اینکه مهم‌ترین نشانه و نماد شهری مشهد مقدس گنبد طلایی و گلدسته‌های حرم مطهر حضرت‌رضا(ع) است، اظهار کرد: در شهر مقدس مسئله نشانه شهری از مسائل مهمی است که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. در این شهر مقدس، مهم‌ترین نشانه و نماد شهری، گنبد طلایی و گلدسته‌های حرم مطهر حضرت‌رضا(ع) است که موردعلاقه ساکنان و مجاوران و زائران است. بسیاری از ساکنان مشهد مشتاق‌اند از هرجای شهر، بتوانند نشانه و نمادی از مجموعه بارگاه رضوی را مشاهده کنند.
وی افزود: این در حالی است که طی سال‌های اخیر، ضرورت رشد عمودی شهر، این نگرانی را به وجود آورده است که روند پرشتاب احداث بنا‌های مرتفع، هتل‌ها و مراکز تجاری در مجاورت حرم مطهر، تدریجاً نماد مذهبی این شهر مقدس را تحت‌الشعاع قرار دهد؛ بنابراین ضمن بررسی این مسئله و نظرخواهی از شهرسازان و برنامه‌ریزان و مدیران شهری، به‌منظور تعدیل پدیده بلندمرتبه‌سازی و تعیین سقفی برای ارتفاع هتل‌ها و بنا‌های تجاری اطراف حرم مطهر و تعیین حوزه فضایی معینی به‌عنوان حوزه ممنوعه برای سازه‌های بلند، باید راهکار‌هایی دیگر نیز جستجو شود.
این دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه عنوان کرد: یکی از این راهکار‌ها ایجاد نشانه و نمادی از مجموعه کالبدی حرم مطهر، برای هویت‌بخشیدن به این مجموعه و حظ بصری برای عاشقان، زائران و مجاوران است. این راهکار‌ها باید از طریق نظرخواهی از معماران، شهرسازان و متخصصان مورد شناسایی و ارزیابی قرار گیرد. به‌عنوان‌مثال نصب پرچم رضوی به همراه اشعه نورافکن‌های لیزری و نورافشانی آن‌ها بر فراز حرم مطهر، به‌نحوی‌که حدوداً از فاصله ۲۰کیلومتری قابل‌رویت باشد، می‌تواند یکی از راهکار‌های پیشنهادی به شمار رود. اهمیت این راهکار زمانی بیشتر آشکار می‌شود که به این واقعیت توجه کنیم که افزایش ارتفاع سازه‌های مربوط به گلدسته‌ها و گنبد مطهر، تا حدی که بتواند به عنوان یک نماد و نشانه شهری ایفای نقش نماید، به‌سادگی امکان‌پذیر نیست.
احمدیان اضافه کرد: نماد پرچم، نمونه‌های متعددی در جهان دارد که از آن جمله می‌توان به پرچم میدان استقلال مالزی در شهر کوالالامپور اشاره کرد. این پرچم ۹۵ متر ارتفاع دارد و دارای ۱۴ راه سفید و یک هلال قرمز و یک ستاره با ۱۴ پراست و در ۱۶ سپتامبر ۱۹۶۳ به رسمیت شناخته شده است.
وی با بیان اینکه نشانه‌ها عواملی در تشخیص قسمت‌های مختلف شهرها هستند، اظهار کرد: معمولاً اشیا یا سازه‌هایی که به چشم می‌آیند مانند ساختمان‌ها، نمادها، فروشگاه‌ها، برج‌ها، گنبد‌های طلایی، تپه‌های بزرگ یا ارتفاعات می‌توانند در زمره نشانه‌های شهری باشند. خصوصیت نشانه باید چنان باشد که بتوان آن را از میان عوامل بسیار، بازشناخت.
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه گفت: مسئله مهم در مورد نشانه‌های شهری آن است که بتوان آن‌ها را از فواصل دور مشاهده نمود. درصورتی‌که نشانه‌های شهری به دلیل ساخت‌وساز‌های بی‌رویه پنهان باشند، دیگر قابلیت نشانه‌بودن را نخواهند داشت. نشانه، یکی از عناصر پنج‌گانه تشکیل‌دهنده سیمای شهر به شمار می‌رود. این عناصر که به "عناصر تصویر ذهنی" مشهور هستند به گفته "کوین لینچ" (Queen Lynch) شهرساز بزرگ آلمانی، این‌گونه تعریف می‌شود. با توجه به تعریف لینچ مسیر شبکه حرکتی و ترددی را نشان می‌دهد و از خیابان و پیاده‌رو و مسیر مترو یا قطارشهری تشکیل می‌شود. همچنین تعریف حوزه از نظر این شهرساز آلمانی به‌صورت مجموعه‌های فضایی است و محله، بازار، مراکز تجاری یا صنعتی، نمونه‌هایی از آن هستند.
عناصر پنج‌گانه تشکیل‌دهنده سیمای شهر به این شرح است:
مسیر: که شبکه حرکتی و ترددی را نشان می‌دهد و از خیابان و پیاده‌رو و مسیر مترو یا قطارشهری تشکیل می‌شود.
حوزه: که به‌صورت مجموعه‌های فضایی است و محله، بازار، مراکز تجاری یا صنعتی، نمونه‌هایی از آن را تشکیل می‌دهند.
گره: که عبارت از مراکز فعالیت و تجمع کاربری‌ها بوده و به‌عنوان‌مثال در این مورد می‌توان از ایستگاه‌های حمل‌ونقل و نواحی تاریخی و زیارتگاه‌ها نام برد.
لبه: که مرز بین فضا‌های شهری است و به‌صورت شکافی در امتداد کاربری‌ها مشاهده می‌گردد؛ مانند بریدگی‌های کالبدی ناشی از وجود خطوط آهن شهری.
نشانه: بنا‌ها و اشیا یا پدیده‌های طبیعی که برای تشخیص موقعیت مکانی در نقاط شهری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
احمدیان در ادامه عنوان کرد: در شهرهای اسلامی، گنبد و گلدسته مساجد و بنا‌های تاریخی یکی از نشانه‌های مهم شهری به شمار می‌روند. در شهرهای زیارتی مانند مکه معظمه و مدینه منوره و مشهد مقدس و شهر مقدس قم، بنا‌های مذهبی، گلدسته‌ها، مناره‌ها و پرچم‌هایی که بر فراز بعضی از این بنا‌ها در اهتزاز هستند، مهم‌ترین نشانه و نماد شهری را تشکیل می‌دهند.
دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد افزود: متاسفانه طی دهه‌های اخیر، به دلیل جاذبه شهرهای بزرگ و سیر فزاینده مهاجرت به این شهرها، رشد کالبدی فضا‌های شهری تحت‌الشعاع ساخت‌وساز‌های عمودی، هتل‌ها و فروشگاه‌های بزرگ قرار گرفته است. یکی از تأسف‌بارترین این تغییرات در مکه معظمه صورت گرفته است؛ اینکه برج ساعت سایه سنگین خود را بر خانه کعبه و گلدسته‌های مسجد‌الحرام تحمیل نموده و نشانه فرهنگی و مذهبی ام‌القرای جهان اسلام را کاملاً تحت‌الشعاع قرار داده است.
سایه سنگین برج ساعت بر ام‌القرای اسلامی
احمدیان در خصوص برج ساعت در شهر مکه، گفت: وقتی انسان سلطه برج ساعت بر مجموعه کالبدی مسجد‌الحرام و خانه کعبه (یادگار ابراهیم نبی و کانون توجه بیش از دو میلیارد مسلمان جهان را) می‌نگرد، به یاد فیلم‌های آمریکایی می‌افتد که هنرپیشه بلندبالای مرد به عنوان سمبل و نماینده سلطه نظام سرمایه‌داری آمریکا، در کنار هنرپیشه ژاپنی با جثه‌ای کوچک و اندامی ظریف قرار می‌گیرد. این صحنه، خودبه‌خود سلطه آمریکا بر ژاپن را به بیننده القا می‌کند.
وی افزود: از سوی دیگر، هنرپیشه ژاپنی هر زمان می‌خواهد به هم‌بازی آمریکایی خود نگاه کند باید از پایین به بالا نگاه کند. مجاورت برج سربه‌فلک‌کشیده ساعت که ظاهراً با سرمایه‌گذاری شاهزادگان سعودی انجام شده است، به طور ضمنی، سلطه نظام لیبرالیسم اقتصادی و بینش ماتریالیستی را که تا قلب ام‌القرای جهان اسلام نفوذ خود را گسترده است، به ذهن متبادر می‌کند. برج ساعت حدوداً ۴۰۰ متر از سطح زمین ارتفاع دارد و طول عقربه دقیقه‌شمار آن ۲۲ متر است. این برج از فاصله ۳۰ کیلومتری قابل رؤیت است. زائران خانه خدا برای مشاهده آن می‌باید سر‌های خود را بالا بگیرند و ساکنان برج مذکور برای نگریستن به خانه کعبه، این یادگار ادیان ابراهیمی، باید از موضع بالا به پایین، به آن بنگرند. مسلمانان باید اندوه این مصیبت را به اقدامات تأسف‌بار قبلی، مبنی بر انهدام آثار و بقایای تاریخ اسلام و جای پای آخرین پیامبر الهی در مکه معظمه و مدینه منوره، ضمیمه نمایند.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تائید توسط شهرآرانیوز در سایت منتشر خواهد شد.
نظراتی که حاوی توهین و افترا باشد منتشر نخواهد شد.
